Blog: Flow

Waarom makkelijk doen als het moeilijk kan?

Hoewel het einde van de coronacrisis in zicht is, we over de helft zijn, het ergste achter de rug is en ga zo maar even door met clichés (die overigens allemaal waar zijn), blijft de onzekerheid en angst in ons aanwezig. Dit in combinatie met een flinke portie verveling. We kunnen immers niets meer. Alles wat ons leven normaal gesproken kleurt is op dit moment geblokkeerd. De horeca, bioscopen en theaters zijn dicht. Festivals en concerten afgelast. Fysiek shoppen kan niet. Zelfs samenkomen met familie of vrienden is een uitdaging. Is dat een pure lijdensweg waar we doorheen moeten ─ het is niet anders ─ of is er ook nog iets positiefs uit te halen?

Je zal er ongetwijfeld ook mee te maken hebben, het overweldigende gevoel van verveling en uitzichtloosheid. Er lijkt geen einde aan te komen. Vluchten kan niet meer. We hebben inmiddels alle opties geprobeerd om toch nog wat bevrediging te krijgen. Met een groepje in het park socializen, massaal op zondag naar het strand of bos voor een stevige wandeling, verjaardagen in shifts vieren, steeds opnieuw blijkt het niet te werken en komt het neer op met z’n allen gedoseerd en gematigd te leven. Een andere optie is er niet. De babyboomers, millennials, generatie X en Y en alles wat er daarna komt, zijn niet gewend om gematigd te leven. We zijn opgegroeid in een cultuur van steeds meer en beter. Accepteren dat er even niets kan of is, hebben we niet geleerd.

Vluchten kan niet meer. We hebben inmiddels alle opties geprobeerd om toch nog wat bevrediging te krijgen.

Op het moment van dit schrijven hangt er een avondklok in de lucht en dat beangstigt me ook enigszins. Weer een stukje inleveren van de vrijheid. Ondanks dat we allemaal snappen dat het een verstandige maatregel kan zijn die effectief is, voelt het toch onaangenaam.

Is er dan geen enkele manier om dit gevoel weg te krijgen? Ik heb niet de pasklare oplossing maar er zijn wel inzichten te vinden die ons op een andere manier naar deze ─ en mogelijk een toekomstige ─ crisis kunnen laten aankijken. Het inzicht vond ik in de theorie van de Amerikaanse-Hongaarse hoogleraar psychologie Mihaly Csikszentmihaly, mede-grondlegger van de positieve psychologie. Hij heeft vele boeken geschreven over waar we als mensen het gelukkigst van worden. Waar we, zonder externe prikkels, een gevoel van bliss kunnen ervaren. Hij noemt dit het proces van flow. We herkennen vast allemaal wel zo’n flowmoment; je bent met een belangrijke taak op je werk bezig en je gaat er helemaal in op en de tijd vliegt voorbij. Zonder aan je lunch of een koffiebreak te denken ben je in één keer doorgestoomd met het werken aan je taak en is de dag voorbij. Het voelt heerlijk. Een ander voorbeeld is wanneer je met je favoriete hobby of sport bezig bent en je het besef van tijd volledig kwijt bent, je gaat volledig op in je bezigheid. Dat is het moment van flow zoals Mihaly het beschrijft (ik noem hem voor het gemak bij zijn voornaam, niet omdat we bekenden van elkaar zijn).

Om dat flowmoment te bereiken geeft hij een aantal voorwaarden. Zo is het van belang dat je een taak uitvoert die complex is (van een avondje Netflixen kunnen we enorm genieten maar het is niet te vergelijken met het flow-moment waar Mihaly over spreekt). Het kan van alles zijn waar je regelmatig mee bezig bent; je postzegelverzameling, vogels spotten, maar ook een ultieme cake bakken. Zolang we het maar steeds complexer kunnen maken, is iedere bezigheid geschikt. Als jij het dus belangrijk vindt om je passen te tellen tijdens het wandelen en die steeds probeert te onthouden en het er bijvoorbeeld steeds meer worden, komt het in aanmerking voor de theorie van Mihaly. Zolang het maar ─ en dat is de tweede voorwaarde ─ genot oplevert. Het moet een bezigheid zijn waar we van kunnen genieten. Van de bezigheid zelf of het resultaat ervan. Zo zijn er vele vrouwen die enorm kunnen genieten van een uitgebreide schoonmaakbeurt van het huis. Niet zozeer de bezigheid geeft hun genot maar het eindresultaat, een blinkend schoon huis wat fris ruikt en oogt.

Zolang het maar ─ en dat is de tweede voorwaarde ─ genot oplevert. Het moet een bezigheid zijn waar we van kunnen genieten.

De derde voorwaarde die hij stelt is dat je je erin specialiseert. Hoe complexer je de taak maakt en er vervolgens weer vaardig in wordt, hoe meer het gevoel van flow. Als je dus een activiteit hebt waar je heel goed in bent dan helpt het als je de lat steeds wat hoger legt om het gevoel van flow te kunnen bereiken. Je voelt em al aankomen, in deze tijd waarin we weinig of geen mogelijkheden hebben om extern de prikkels op te zoeken, is het dus heel goed mogelijk om in onszelf een gevoel van bevrediging en geluk te ervaren. Het is een kwestie van creatief op zoek gaan naar de mogelijkheden in jou. Dat op zichzelf is al een complexe taak en kan je een goed gevoel geven als je het hebt ontdekt.

Probeer dus eens in jezelf te zoeken wat een vaardigheid is die je al beheerst en die je niet vervelend vindt om te doen. Kijk dan eens of je de taak complexer kan maken. Breng het naar een niveau waarop je er net nog bij kan, maar met veel moeite. Je als het ware op je tenen loopt om het voor elkaar te krijgen. Ga er dan mee door tot het je gemakkelijk afgaat en leg dan de lat weer hoger.

Je zult ervaren dat je steeds meer lol krijgt binnen de vierkante centimeter, noem ik het maar even. Oftewel de externe wereld die op dit moment niet zo leuk meer lijkt, wordt ondergeschikt aan jouw stemming. Jij bepaalt zelf of je je gelukkig voelt en niet dat nare virus.

Als je nu denkt, goed verhaal Peet maar het is niet te doen om in mijn situatie iets positiefs te bedenken; dit zal misschien voor anderen gelden maar de omstandigheden waarin ik verkeer zijn te slecht om ook maar iets te bedenken wat kan bijdragen aan een beter uitzicht. Dan wil ik je graag wijzen op de verhalen van mensen uit de concentratiekampen in de tweede wereldoorlog. Mensen zoals Victor Frankl, de Oostenrijks-Joodse hoogleraar psychotherapie die vier kampen heeft overleefd en ondanks het verlies van zijn volledige familie een manier bedacht om die afgrijselijke omstandigheden te kunnen doorstaan.  Hij ontwikkelde later hiervoor de logo-therapie. Zijn stelling was; als we niets meer van het leven verwachten, verwacht het leven nog wel iets van ons. Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden.

Mensen zoals Victor Frankl, de Oostenrijks-Joodse hoogleraar psychotherapie die vier kampen heeft overleefd en ondanks het verlies van zijn volledige familie een manier bedacht om die afgrijselijke omstandigheden te kunnen doorstaan.

Wij hoeven ons gelukkig niet druk te maken over de gruwelen die de nazi’s tijdens de holocaust veroorzaakten, maar hebben ons eigen persoonlijke drama in de vorm van de corona pandemie. We hebben net als Victor Frankl wel de keuze om er iets van te maken. Een betekenis te geven aan dit moment en het daarmee draaglijker te maken. Omdat het leven  ─ om met de woorden van Frankl te spreken ─ dat van ons verwacht.

Bronnnen: M.Csikszentmihaly – Flow, V. Frankl – De zin van het bestaan